Pycha i skromność rozumu. Współczesny spór o argumenty transcendentalne a filozofia Kanta i Fichtego

We współczesnej filozofii dominuje przekonanie, że argumentacja transcendentalna, której źródłową intencją było odkrywanie koniecznych warunków doświadczenia, nie jest zdolna do urzeczywistnienia swojego podstawowego celu. U podstaw zainteresowania tą dość specyficzną operacją teoretyczną leżała nadzieja związana z chęcią uporania się z różnorako rozumianym sceptycyzmem. Niejasności związane z jej statusem – jej strukturą, formalną i materialną poprawnością oraz właściwą interpretacją jej konkluzji – doprowadziły do rozpowszechnienia się poglądu, zgodnie z którym rozumowania transcendentalne nie mogą gwarantować prawdziwości tezom o świecie. Prezentowana praca jest z jednej strony krytyczną analizą kluczowych momentów współczesnej debaty o prawomocności argumentacji transcendentalnej, z drugiej zaś szczegółową interpretacją tych fragmentów filozofii Kanta i Fichtego, które są relewantne dla problematyki związanej z funkcją i potencjałem teoretycznym takich rozumowań. Zdaniem autora charakterystyczny dla współczesnej interpretacji rozumowania transcendentalnego zabieg detranscendentalizacji, czyli próba zachowania ich prawomocności bez jednoczesnej akceptacji idealizmu transcendentalnego, jest skazany na niepowodzenie. Broni on tezy, że argumentacja transcendentalna jest w istotowy sposób związana z idealizmem transcendentalnym. Taki wniosek nie może się spotkać z aprobatą współczesnych filozofów, interesujących się tą problematyką, ponieważ zakładają oni, że warunkiem poprawności argumentacji transcendentalnej jest brak implikacji o charakterze idealistycznym. Zdaniem autora formułowanie takiego warunku jest czysto arbitralnym zabiegiem, u którego podstaw leży w dużej mierze wadliwa interpretacja idealizmu transcendentalnego.

Spis treści

Wprowadzenie
Podziękowania
Rozdział I. Rekonstrukcja wybranych argumentów i strategii
transcendentalnych we współczesnej filozofii
1. Zarys problematyki
2. Argumenty transcendentalne w metafizyce opisowej Strawsona
2.1. Istnienie trwałych przedmiotów fizycznych a możliwość ponownej identyfikacji
2.2. Charakterystyka predykatów mentalnych a problem solipsyzmu
2.3. Teza o obiektywności jako warunek możliwości
przypisywania sobie stanów świadomości
3. Transcendentalne konsekwencje metody interpretacji w filozofii Donalda Davidsona
3.1. Koherencyjna teoria prawdy a sceptycyzm
4. Rola ściśle refleksyjnej argumentacji w pragmatyce transcendentalnej
5. Wątki transcendentalne w pragmatyce uniwersalnej Jürgena Habermasa
Rozdział II. Modele argumentacji transcendentalnej a strategia teoretyczna Krytyki czystego rozumu
1. Wprowadzenie
2. Modele argumentacji transcendentalnej
2.1. Reakcja na argumentację Strawsona. Argument transcendentalny a zasada weryfikacji
2.2. „Pasożytniczy” charakter argumentacji transcendentalnej
2.3. Samoodniesienie a problem prawomocności poznania
2.4. Metafizyka opisowa a status modalny argumentów ranscendentalnych
2.5. Problem asymetrii w procesie interpretacji
2.6. Formalizm teorii pragmatyczno-językowych
2.7. Wnioski
3. Własności dowodu transcendentalnego w Krytyce czystego rozumu
Rozdział III. Integralność systemu Kantowskiego
1. Wprowadzenie
2. Kompletność listy kategorii
3. Cel transcendentalnej dedukcji kategorii i rola syntetycznej jedności apercepcji
3.1. Transcendentalna jedność apercepcji a kategorie
4. Szkic teorii schematyzmu
5. Transcendentalna interpretacja prawa przyczynowości
6. Podsumowanie
Rozdział IV. Filozofia jako system argumentów transcendentalnych
1. Wprowadzenie
2. Teoria Wiedzy jako system
3. Struktura Teorii Wiedzy
4. Dążność jako podstawa rozumu teoretycznego
Zakończenie: Metafizyczne konsekwencje argumentacji transcendentalnej
Bibliografia
Indeks nazwisk