RACJONALNOŚĆ PROCESU KSZTAŁCENIA Studium z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej. Tom 1

W części pierwszej Renata Nowakowska-Siuta kreśli kontekst porównawczy dla rozważań dotyczących racjonalności. Podstawowym celem tej części rozprawy jest odpowiedź na pytanie: w jaki sposób postrzega się i interpretuje racjonalność rozwiązań edukacyjnych w różnych systemach oświatowych i szkolnictwa wyższego? Czy rozwiązania te uwzględniają perspektywę porównawczą? Czy i w jaki sposób respektuje się badania porównawcze w konstruowaniu systemowych ram funkcjonowania współczesnej edukacji i jak na tle porównawczym można odczytywać polskie rozwiązania oświatowe? W rozważaniach komparatystycznych autorka kierowała się zasadą spill-over (rozlewania się), która oznacza, że podejmowane przez poszczególne państwa reformy mogą rzutować na całościowy obraz edukacji europejskiej oraz że zapoczątkowanie współpracy w jednej sferze tworzy zapotrzebowanie na współpracę w innych dziedzinach. Można w rezultacie mówić o pewnym samonapędzaniu się integracji, przez którą działania w kolejnych sferach dokonują się niejako samoczynnie, pod wpływem zjawisk integracyjnych w innych dziedzinach. Dlatego też opis edukacyjnych tendencji europejskich autorka poprzedziła deskrypcją wybranych narodowych kwestii dotyczących istotniejszych aspektów funkcjonowania oświaty i szkolnictwa wyższego w kilku wybranych krajach. Jej rozważania teoretyczne oparte są na koncepcji neofunkcjonalizmu, który przyjmuje, że proces integracji jest stopniowy, automatycznie napędzany przez mechanizm funkcjonalnego i politycznego „rozlewania się” (spill-over), co sugeruje liniowy postęp w kierunku wyższego stopnia integracji i większego wpływu czynników ponadnarodowych. Opisując i wyjaśniając wybrane zagadnienia edukacyjne, autorka zastanawia się, czy postęp integracji w Europie w obszarze edukacyjnym jest koniecznością, stałym ruchem w kierunku federacji, a jeśli tak, to czym można tłumaczyć kryzysy i zmiany w integracyjnych projektach reformatorskich dokonujące się w różnych okresach i okolicznościach? Wybrane przez autorkę systemy szkolne są egzemplifikacją aplikacji dyrektyw Unii Europejskiej w rozwiązaniach oświatowych państw, które na tej kanwie kreują wspólny wizerunek edukacji europejskiej.

 W części drugiej publikacji Bogusław Śliwerski dokonuje syntetycznej analizy recepcji tej pedagogiki w Polsce, aby w dalszej części przeprowadzić studium krytyczne polityki oświatowej rządów po 1989 roku. Lata 1980–1989 uwzględnił w I fazie przełomu politycznego po 1989 roku z uwagi na to, że stanowiły one w swojej warstwie opozycyjnej kryterium i fundament reform ustrojowych także w systemie szkolnym. Ewolucji polityki oświatowej w europejskich krajach po II wojnie światowej towarzyszył rozwój pedagogiki krytycznej, która cząstkowo zaistniała już pod koniec lat 80. XX wieku, w Polsce zaś w całej pełni w ostatnim ćwierćwieczu III Rzeczypospolitej. Autor dokonuje też recepcji pedagogiki krytycznej w Polsce i wyników analiz zakresu racjonalności pedagogicznej polityki oświatowej Ministerstwa Edukacji Narodowej w latach 1989–2014. Ponadto przedstawia i wyjaśnia zmienne zależne, a mianowicie racjonalność pedagogiczną i politykę oświatową. Problemem badawczym było ustalenie, w jakim stopniu politycy oświatowi kierowali się racjonalnością pedagogiczną, a na jaką wskazywała opozycja. Jak ona ewoluowała oraz czym była uwarunkowana? Bogusław Śliwerski analizuje metodą badań socjohistorycznych zmiany w polskiej polityce oświatowej, dociekając, w jakim stopniu przeszłość wpływa na jej stan teraźniejszy.

Tom 1: Racjonalność procesu kształcenia. Studium z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej - Renaty Nowakowskiej-Siuty i Bogusława Śliwerskiego

Tom 2: Racjonalność procesu kształcenia. Teoria i badanie - Bogusława Milerskiego i Macieja Karwowskiego 

Tom 3: Racjonalność procesu kształcenia. Metoda pomiaru - Macieja Karwowskiego i Bogusława Milerskiego

Spis treści:

Część pierwsza

Renata Nowakowska-Siuta
Racjonalność emancypacyjna w perspektywieporównawczej    

Wstęp     
Racjonalność działań ludzkich w ujęciu wybranych dziedzin nauki 
Racjonalność procesu kształcenia    
Racjonalność emancypacyjna procesu kształcenia – przykłady rozwiązań europejskich 
Rozwiązania systemowe w zakresie wczesnej opieki i edukacji dziecka  
Rozwiązania systemowe dotyczące wsparcia dla rodzin w zakresie opieki nad dzieckiem na etapie wczesnej opieki i obowiązkowego kształcenia, w tym finansowania opieki, edukacji, podręczników szkolnych i pomocy dydaktycznych
Integracja uczniów-obcokrajowców, w tym dzieci imigrantów mówiących w swoim języku ojczystym, w szkołach obowiązkowych 
Szkolnictwo wyższe a racjonalność emancypacyjna  
Dylematy racjonalnego kształcenia nauczycieli w wybranych krajach europejskich z uwzględnieniem szkolnictwa specjalnego
System edukacyjny a państwo. Kwestie emancypacji w edukacji a ład społeczny 
Szkoła polska po 15 latach reformy. Bez kontekstu międzynarodowego lub w kręgu wybiórczo traktowanych badań
Badania porównawcze w zaprzęgu reformatorów polskiej szkoły 
Zakończenie  
Bibliografia 

Część druga

Bogusław Śliwerski
Racjonalność pedagogiczna polskiej polityki oświatowej w latach 1989–2014 

Wstęp  
Recepcja i aplikacje pedagogiki oraz psychologii krytycznej do badań nad racjonalnością edukacji szkolnej 
Racjonalność polityki oświatowej resortu edukacji
Faza I polityki oświatowej – racjonalności hermeneutyczno-emancypacyjnej 
Faza II polityki oświatowej – restytucji racjonalności technicznej 
Faza III polityki oświatowej – racjonalności socjotechnicznej
Skutki niepedagogicznej racjonalności w polityce oświatowej III RP 

Zakończenie 

Bibliografia 

Aneks 

Streszczenie  

Summary