Redystrybucyjne skutki wprowadzenia podatku od nieruchomości ad valorem

Podatek od nieruchomości jest najważniejszym podatkiem lokalnym oraz istotnym źródłem dochodów budżetów gminnych. Pełni on przede wszystkim funkcje fiskalne, dlatego też jego redystrybucyjna charakterystyka nie znajduje się w centrum uwagi polityków, włodarzy gmin i ekonomistów. Brakuje też opracowań omawiających podatek od nieruchomości pod kątem jego skutków dla redystrybucji dochodu. Monografia Redystrybucyjne skutki wprowadzenia podatku od nieruchomości
ad valorem przynajmniej w części wypełnia tę lukę.

Autor omawia funkcjonujące na świecie systemy opodatkowania nieruchomości. W sposób syntetyczny charakteryzuje zarówno systemy, dla których podstawę opodatkowania stanowi powierzchnia, jak i te oparte na wartości określonej w katastrze nieruchomości, zwane systemami katastralnymi lub systemami ad valorem. Krytycznej analizie poddaje obowiązujący w Polsce system powierzchniowy i wskazuje jego mankamenty, opisując, w jaki sposób nie przystaje on do realiów gospodarki rynkowej. Konsekwencją tych porównań są propozycje zmian w polskim systemie podatkowym w odniesieniu do nieruchomości.

Powołując się na zasadę sprawiedliwości podatkowej, autor postuluje stopniowe odejście od podatku „od powierzchni”, który jest niesprawiedliwy i dyskryminuje właścicieli tanich nieruchomości, i ewolucyjne przejście do podatku „od wartości”, który pozwala na bardziej proporcjonalne rozłożenie ciężaru podatkowego. Zasadniczym celem publikacji jest pokazanie, jak zmiana zasad opodatkowania nieruchomości z formuły powierzchniowej na wartościową wpłynie na rozkład obciążeń podatkowych oraz jakie może ona nieść za sobą konsekwencje dla systemu zasilania finansowego jednostek samorządu terytorialnego.

Paweł Para – ekonomista, doradca podatkowy, absolwent Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, doktor nauk ekonomicznych w dyscyplinie finanse, uczestnik XXV edycji Programu Executive MBA Krakowskiej Szkoły Biznesu UEK
w Krakowie. Skarbnik gminy Poronin, członek rady nadzorczej PKL S.A. i PEC Geotermia Podhalańska S.A., radny powiatu tatrzańskiego V i VI kadencji. Zainteresowania naukowo-badawcze autora skupiają się wokół problematyki finansów samorządu terytorialnego i opodatkowania nieruchomości, a ostatnio także wokół funkcjonowania i rozwoju ośrodków narciarskich.

Spis treści:

Wstęp

Rozdział 1
Daniny majątkowe jako narzędzia redystrybucji
1.1. Pojęcie i instrumenty redystrybucji
1.2. Majątek jako przedmiot opodatkowania
1.3. Pojęcie i systematyka podatków majątkowych
1.4. Uzasadnienie opodatkowania majątku
1.5. Funkcje podatków majątkowych
1.6. Gospodarcze i społeczne skutki danin majątkowych

Rozdział 2
Charakterystyka systemów opodatkowania nieruchomości
2.1. Geneza podatków od nieruchomości
2.2. Pojęcie, podział i cechy wspólne systemów opodatkowania nieruchomości
2.3. Powierzchniowe systemy opodatkowania nieruchomości
2.3.1. Charakterystyka ogólna
2.3.2. Rodzaje naturalnych podstaw opodatkowania nieruchomości
2.3.3. Kalibracja rynkowa w systemach powierzchniowych
2.4. Charakterystyka instytucji katastru
2.5. Podatki katastralne i podatki od nieruchomości ad valorem
2.5.1. Pojęcie i ewolucja podatków katastralnych
2.5.2. Podstawa opodatkowania - rodzaje, wycena, aktualizacja
2.5.3. Elementy konstrukcji podatków advalorem w wybranych krajach
2.6. Funkcja fiskalna podatków od nieruchomości

Rozdział 3
Polski system opodatkowania nieruchomości i jego mankamenty
3.1. Rys historyczny opodatkowania majątku na ziemiach polskich
3.1.1. Okres I Rzeczypospolitej
3.1.2. Czasy zaborów i 20-lecie międzywojenne
3.1.3. Lata powojenne
3.2. Konstrukcja prawna podatku od nieruchomości, podatku rolnego
i podatku leśnego
3.2.1. Uwagi ogólne
3.2.2. Podmioty czynne i bierne podatków
3.2.3. Przedmiot opodatkowania
3.2.4. Podstawa opodatkowania
3.2.5. Stawki podatkowe
3.2.6. Zwolnienia i ulgi
3.2.7. Zasady i tryb płatności
3.3. Systemy ewidencji na potrzeby wymiaru podatków od nieruchomości
3.4. Ocena podatków obciążających władanie majątkiem nieruchomym
z punktu widzenia zasad podatkowych

Rozdział 4
Podatek od nieruchomości w systemie finansowania jednostek samorządu
terytorialnego w Polsce
4.1. Gwarancje i zakres samodzielności finansowej jednostek
samorządu terytorialnego
4.2. Wydajność fiskalna podatków obciążających władanie
nieruchomościami
4.3. Podatek od nieruchomości a mechanizmy redystrybucji dochodów
w sektorze publicznym
4.4. Podatek od nieruchomości jako źródło finansowania zadań gminy
4.5. Determinanty wzrostu wydajności fiskalnej podatku od nieruchomości

Rozdział 5
Praktyczne aspekty reformy systemu opodatkowania nieruchomości w Polsce
5.1. Ewolucja koncepcji podatku od wartości nieruchomości po 1989 roku
5.2. Bariery towarzyszące reformie
5.3. Kierunki zmian systemu opodatkowania nieruchomości
5.3.1. Eliminacja nieprawidłowości w obecnych regulacjach
5.3.2. "Podatek od lokalizacji" - idea podatku nawiązującego
w sposób pośredni do wartości nieruchomości
5.3.3. Podatek katastralny - docelowy model podatku od nieruchomości
5.4. Analiza empiryczna potencjalnych skutków reformy podatku od nieruchomości w kierunku formuły ad valorem
5.4.1. Wymiar fiskalny powiązania funkcji terenu w dokumentach planistycznych z podatkiem od nieruchomości na przykładzie
gruntów gminy Poronin
5.4.2. "Podatek od lokalizacji" na przykładzie gruntów gminy Poronin
5.4.3. Konsekwencje wprowadzenia podatku od nieruchomości
ad valorem na przykładzie nieruchomości miasta Zakopane

Zakończenie

Bibliografia

Spis tabel i rysunków