Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych Studium fenomenograficzne z zastosowaniem teorii społecznej Pierre’a Bourdieu

Refleksja nad sytuacją zawodową i społeczną dorosłych osób z autyzmem prowadzona jest zazwyczaj jednym, utartym torem: opis warunków i mechanizmów aktywizacji, poprzedzający etap poszukiwania odpowiedzi na pytanie, co lub kto zawiódł, przy czym źródła niepowodzenia upatruje się w samych niepełnosprawnych. Joanna Buława-Halasz obiera inną drogę; nie tylko rozpatruje autyzm na tle niepełnosprawności, ale – przede wszystkim – sięga po teorie społeczne Pierre’a Bourdieu, z całym przynależnym im instrumentarium pojęciowym, obejmującym m.in. habitus, pole, kapitał (władza) i przemoc symboliczną. Wnioski są tyleż zaskakujące, co zatrważające: Buława-Halasz pisze o mechanizmie narzucania przez terapeutów swego habitusu podopiecznym, co przecież doskonale wpisuje się w teorię przemocy symbolicznej; tu także bije źródło znacznej części niepowodzeń dorosłych z autyzmem. Autorka przestrzega jednak wyraźnie przed moralizatorskim odczytem jej książki; podkreśla teoretyczny, w zamierzeniu obiektywny charakter swych rozważań.

Lektura obowiązkowa nie tylko dla osób na co dzień związanych z tematem autyzmu wśród dorosłych.

Z recenzji prof. dr hab. Marzenny Zaorskiej

Z nieukrywanym zadowoleniem […] rekomenduję przygotowaną przez dr Joannę Buławę-Halasz monografię na temat: Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych. Studium fenomenograficzne z zastosowaniem teorii społecznej Pierre’a Bourdieu, ponieważ wpisuje się w obszary dotyczące zagadnienia autyzmu mało znane i jak sam autyzm marginalizowane z powodu trudności w ich badaniu oraz interpretacji uzyskanych wyników […] badań naukowych.

[…] Autorka książki wykonała niewątpliwie ogromną, tytaniczną wręcz pracę nad ugruntowaniem teoretycznym omawianej problematyki, wpisaniem tej problematyki w określoną koncepcję teoretyczną, doborem adekwatnej do zaproponowanych badań metodologii ich realizacji. […] Przedstawiane w monografii zagadnienie jest niezwykle istotne nie tylko z humanistycznego, utylitarnego czy wychowawczego punktu widzenia, ale także z racji tego, że jego poznanie i zbadanie ukierunkowują ludzkie życie, współdecydują o jego przebiegu, o samodzielności, autonomii, samorealizacji, transcendencji w poszczególnych okresach dorosłego życia osób doświadczających konsekwencji autyzmu oraz wynikających z autyzmu mocy i niemocy.

Spis treści:

Wstęp    

Rozdział 1
Niepełnosprawność i autyzm. Teoria i badania     

1.1.    Niepełnosprawność – analiza pojęcia i postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych  
1.2.    Autyzm – ujęcie wielopłaszczyznowe    
1.2.1.    Historia rehabilitacji osób autystycznych w Polsce  
1.2.2.    Pedagog specjalny jako terapeuta osoby autystycznej  
1.2.3.    Dorosła osoba autystyczna – „obywatel niewidzialny” Charakterystyka osoby autystycznej   
1.3.    Teoretyczne modele uczestnictwa społecznego osób autystycznych  
1.3.1.    Współczesny model niepełnosprawności  
1.3.2.    Wybrane koncepcje społecznego uczestnictwa osób autystycznych: integracja, inkluzja, normalizacja 
1.4.    Rzeczywiste usytuowanie społeczne osób autystycznych – wykluczenie i marginalizacja
1.5.    Możliwości zmian uczestnictwa społecznego osób autystycznych  
1.5.1.    Problemy aktywizacji i rehabilitacji zawodowej i społecznej osób autystycznych 
1.5.2.    Autonomia, rzecznictwo i niezależne życie osób autystycznych 
1.6.    Podsumowanie  

Rozdział 2
Teoria społeczna Pierre’a Bourdieu jako rama badawcza rehabilitacji osób autystycznych        

2.1.    Habitus jako mechanizm modelujący    
2.2.    Przemoc symboliczna jako przemoc poza kontrolą świadomości     
2.3.    Kapitał   
2.4.    Doksa jako zakorzeniony stan pewności   
2.5.    Pole       
2.6.    Krytyka teorii społecznej Pierre’a Bourdieu     

Rozdział 3
Założenia metodologii badań własnych   

3.1.    Charakterystyka badań jakościowych
3.1.1.    Fenomenografia jako perspektywa badawcza  
3.1.2.    Wywiad   
3.1.3.    Ograniczenia wywiadu
3.2.    Projekt badawczy   
3.2.1.    Przedmiot i cele badań własnych 
3.2.2.    Problemy badawcze. Zmienne badań  
3.2.3.    Procedura badania i jego przebieg   

Rozdział 4
Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych – wyniki badań własnych  

4.1.    Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób autystycznych w opiniach terapeutów
4.1.1.    Rozumienie sensu rehabilitacji społecznej i zawodowej przez terapeutów
4.1.2.    Ocena warunków rehabilitacji społecznej i zawodowej w opiniach terapeutów
4.1.3.    Podsumowanie
4.2    Subiektywne koncepcje roli terapeuty w rehabilitacji społecznej i zawodowej dorosłych osób autystycznych
4.2.1.    Rozumienie własnych działań w rehabilitacji społecznej i zawodowej
4.2.2.    Ocena własnych działań w rehabilitacji społecznej i zawodowej 
4.2.3.    Podsumowanie  
4.3.    Ocena i rozumienie przez terapeutów funkcjonowania dorosłych osób autystycznych w wybranych rolach społecznych  
4.3.1.    Osoby autystyczne w wybranych rolach społecznych – doświadczenia terapeutów
4.3.1.1.    Samodzielne życie  
4.3.1.2.    Pełnienie ról społecznych    
4.3.1.3.    Pełnienie ról zawodowych    
4.3.1.4.    Spędzanie czasu wolnego  
4.3.2.    Podsumowanie    
4.4.    Konstruowanie wizerunku osoby autystycznej w świetle doświadczeń terapeutów 

Rozdział 5
Teoria społeczna Pierre’a Bourdieu w badaniu rehabilitacji społeczno-zawodowej osób autystycznych 

5.1.    Habitus terapeutów a rehabilitacja społeczno-zawodowa osób autystycznych
5.1.1.    Habitus terapeutów a budowanie kapitału symbolicznego i sukcesu społecznego osób autystycznych
5.1.2.    Habitus a ukryty program rehabilitacji Władza symboliczna terapeutów  
5.2.    Postulaty rehabilitacyjne w świetle teorii społecznej Pierre’a Bourdieu    
5.3.    Podsumowanie  

Zakończenie    

Bibliografia  

Aneksy