Rodzina alkoholowa. Część 2. Jak skutecznie pomagać? Warsztat pracownika socjalnego

Książka przeznaczona jest dla pracowników socjalnych i asystentów rodziny, stykających się na co dzień z rodzinami, w których ktoś nadużywa alkoholu lub jest od niego uzależniony. Przedstawia w sposób pogłębiony proces zmiany, jakiej podlegają takie rodziny i wskazuje, jak całościowa perspektywa ułatwia towarzyszenie rodzinie na kolejnych etapach. Autorki zajmują się także trudnym procesem nawiązywania i podtrzymywania kontaktu z rodziną alkoholową oraz motywowaniem jej do zmiany, zaś osoby uzależnionej do trzeźwienia. Czytelnik znajdzie tu wiele praktycznych wskazówek, także w obszarze pomocy dla osób współuzależnionych i dzieci, również gdy są one ofiarami przemocy. Osiąganiu konstruktywnej zmiany sprzyja pozyskiwanie sojuszników – służy temu omówienie mapy lokalnych zasobów. Przy kolejnych tematach przedstawione zostały pułapki i zagrożenia procesu pomagania, podsumowane w zakończeniu, z towarzyszeniem sposobów ich unikania i środków zaradczych.

W serii BIBLIOTEKA PRACY SOCJALNEJ polecamy:

1. Bezrobocie. Bezrobotny. Praca socjalna
2. Programy i strategie polityki społecznej dla grup ryzyka
3. Rodzina z dziećmi. Rodzina dysfunkcyjna. Pedagogika, praca socjalna, terapia
4. Kryzys psychiczny. Odzyskiwanie zdrowia, wsparcie społeczne, praca socjalna
5. Niepełnosprawność. Wyzwania. Praca socjalna
6. Praca socjalna w środowisku lokalnym
7. Rodzina alkoholowa. Część 1. Jak lepiej ją rozumieć? Tajniki pracy socjalnej
8. Praca socjalna z więźniami i ich rodzinami
9. Rodzina alkoholowa. Część 2. Jak skutecznie pomagać? Warsztat pracownika socjalnego

Spis treści:

O serii

Wprowadzenie
Rodzina z problemem alkoholowym potrzebuje  
przewodnika

Rozdział I. Pomagać w drodze po zmianę

Kilka uwag o „dobrym przewodniku”
Drogowskazy w pracy socjalnej, czyli podstawy aksjologiczne
Pytania i wątpliwości w związku z wartościami i zasadami

Rozdział II. Rola i zadania pracownika socjalnego i asystenta rodziny

Misja i cele
Dawać rybę czy wędkę i kiedy?
Co trzeba wiedzieć?
Zapoznać rodzinę ze swoimi zadaniami i kompetencjami
Kilka różnych ról

Rozdział III. Budowanie dobrego kontaktu i dobrych relacji z rodziną

Warunki tworzenia i utrzymywania dobrych stosunków
Sprawy fundamentalne
Nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktu
Jak poprawić swoje nastawienie do alkoholików i ich rodzin
Co warto dodać na temat komunikacji?

Garść rekomendacji
Przygotowanie do spotkania
Postępowanie podczas spotkania

Rozdział IV. Jak wzmacniać motywację?

Jak to robić, czyli sposoby motywowania

Jak zwiększyć prawdopodobieństwo powodzenia?
Jasna wizja życia po zmianie i trzeźwy rachunek zasobów
Jakie zasoby ma rodzina?

Wywiad motywujący
Zmiana postawy w dialogu motywującym
Klient najlepiej zna własną sytuację

Co przeszkadza w pracy motywacyjnej?
Czym tak naprawdę jest opór?
Jak traktować opór?
Opór i szkodliwe przekonania

Rozdział V. Podążanie w kierunku zmiany

Zainicjowanie zmiany i warunki jej realizacji
Plan zmiany to plan działania

Etapy zmiany – przydatne modele

Wsparcie ze strony pracownika pomocy społecznej
Liczy się nawet drobna korzystna zmiana
Przyglądając się zmianie w czasie
Rekomendacje dla osób pomagających – przygotowanie rodziny  do zmiany

Rozdział VI. Motywowanie do zdrowienia

Decydujący trudny krok
Co może zachęcić do trzeźwienia?
Edukacja jako czynnik motywujący
Wobec manipulacji i podobnych zachowań
Czy konfrontacja to dobre narzędzie motywowania?
Przybliżyć dno, czyli o metodzie interwencji
Jeszcze dwie uwagi o motywowaniu do leczenia

Motywowanie osoby współuzależnionej do zmiany
Warunki wstępne
Jak prezentują się żony alkoholików w pierwszym kontakcie?
Dokąd warto kierować? Formy pomocy dla osób współuzależnionych
Rekomendacje dla pracownika socjalnego i asystenta rodziny

Rozdział VII. Pomoc dzieciom z rodzin alkoholowych

Podstawy prawne i dylematy pomagania

Korzystanie z pomocy instytucjonalnej

Wśród wielu innych problemów

Założenia i cele pomagania dzieciom

Porozumiewanie się z dziećmi
Nie pozwolić na odbieranie dzieciom głosu
Jak rozmawiać o piciu i uzależnieniu
Najważniejsze zadania pracownika socjalnego i asystenta rodziny

Rozdział VIII. Dla rodzin doświadczających przemocy

Podstawy prawne

Procedura Niebieskiej Karty
Co powinna o Niebieskiej Karcie wiedzieć rodzina?
Jeszcze trzy kwestie związane z pierwszym spotkaniem
Uwaga na sprawców

Klimat społeczny wokół przemocy domowej

Korzystanie z pomocy
Z przeszłości w przyszłość
Wtórna wiktymizacja

Przemoc i alkohol

Wychodzenie z kręgu bezsilności
Praktyczne sposoby samoobrony
Formy pracy socjalnej z osobami i rodzinami doświadczającymi przemocy

Rozdział IX. Współdziałanie z sojusznikami – korzystanie z lokalnych zasobów

Bezpośrednio dla alkoholików i ich rodzin
Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Punkty konsultacyjne dla osób uzależnionych i ich rodzin
Grupy samopomocowe i kluby

W pomocy społecznej i w innych służbach
Działania PCPR, w tym poradnictwo rodzinne
W programach opieki nad dzieckiem i rodziną
Policja, prokuratura, sądy
Kuratorzy sądowi
Dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym

W całym obszarze wspierania i pomocy
Rekomendacje dla osób pomagających rodzinie alkoholowej
Przydatne telefony

Zakończenie. Pułapki i zagrożenia związane z pomaganiem rodzinom alkoholowym – jak nie zaszkodzić pomimo dobrych chęci

Problemy o charakterze profesjonalnym
Niedostatek wiedzy o uzależnieniu i o rodzinie z alkoholikiem
Z dobrocią, życzliwością i nie za ostro
Żona i dzieci to nie narzędzia do leczenia alkoholika
Bezsens „grubej kreski”
Splot uzależnienia i współuzależnienia
Czy to osobny problem czy fragment ogólnego obrazu?

Postawy i przekonania niesprzyjające pomaganiu
Temu, kto pomaga, bardziej zależy na zmianie niż samej rodzinie
Nastawienie na własny sukces i pozytywny wizerunek
„Wiem, czego wam potrzeba i co powinniście robić”

Osobiste uwikłania
Problemy wynikające z syndromu DDA
Pułapka empatii: po czyjej jestem stronie?

Reakcje na zachowania klientów
Nierealizowanie umowy przez rodzinę
Przypomnijmy, skąd bierze się opór
Klienci agresywni

Wypalenie zawodowe
Kilka rekomendacji w sprawie przeciwdziałania wypaleniu

Załączniki

Do rozdziału IV
Informacja o publikacjach na temat dialogu motywującego

Do rozdziału V
Proces zmiany wg Johna Fishera
Bezpieczne sposoby wyrażania złości

Do rozdziału VI
Wanda Sztander: Interwencja wobec osoby uzależnionej

Do rozdziału IX
Co to jest Al-Anon?
O Al-Ateenie – pytania i odpowiedzi

Literatura