Rodzina partnerska jako relacja współzależnych podmiotów Studium socjopedagogiczne narracji rodziców przeciążonych rolami

Prezentowaną książkę można czytać jako narrację o różnych kontekstach rozumienia partnerstwa w relacji małżeńskiej, o sposobach konstruowania partnerskiego bycia w rodzinnej codzienności, również w wymiarze rodzicielstwa, a także jako refleksję nad konsekwencjami realizowania partnerskiego, nietradycyjnego małżeństwa w kulturze, w której tradycja wciąż ona obszar konfliktów, napięć i dylematów, które na co dzień towarzyszą kobietom i mężczyznom próbującym zmierzyć się z ideą egalitaryzmu we własnym związku – na przekór tradycji, wychowaniu, innym ludziom, a czasem samym sobie. Jest to książka o tych, których bycie w rodzinie, przez brak gotowych rozwiązań, to nieustanne negocjacje i stawanie się, a więc całożyciowy proces uczenia się w relacji do partnera(-ki). To zatem także refleksja o edukacji i praktyce edukacyjnej – pedagogia sprawiedliwości (wzajemnej), traktująca o wyborach i wysiłkach „samokształceniowych i samowychowawczych” współmałżonków podejmujących próbę budowania partnerskich relacji w rodzinie, ale także o koncepcjach i wysiłkach wychowawczych kierowanych wobec własnych dzieci, o socjalizacyjnym znaczeniu środowiska społecznego, jakie tworzą rodziny partnerskie, oraz o przekazie kapitału społecznego i kulturowego (wraz z ekonomicznym), co uwypukla jej socjopedagogiczny charakter […] 

„Współzależne podmioty” to zaangażowani w rozwój osobisty ludzie, niezależne kobiety i mężczyźni próbujący na co dzień tworzyć relację opartą na wzajemności. Kategoria ta została wyodrębniona na podstawie analizy wywiadów biograficznych przeprowadzonych wśród małżeństw/związków - kobiet i mężczyzn aktywnych zawodowo, o wysokiej pozycji w strukturze społeczno-zawodowej, w wieku od 30 do 50 lat, posiadających dzieci. Ich duże zaangażowanie emocjonalne i czasowe w wykonywanie zadań wynikających z pracy zawodowej, a także realizacja dwóch (kobiecej i męskiej) równoległych karier zawodowych w jednej rodzinie naraża ich na doświadczanie konfliktu ról i/lub poczucia przeciążenia tymi rolami, a także stawia przed koniecznością redefinicji kształtu wzajemnej relacji oraz (re)negocjacji podziału zadań w obrębie rodziny. Jak pokazują wyniki badań, owa (re)negocjacja często zmierza ku różnie rozumianemu partnerstwu w codzienności. 

              […] Jedna z rozmówczyń, jako jedyna w rodzinie realizująca karierę naukową, w prezencie na swoją promocję doktorską otrzymała od teściowej książkę kucharską wraz z gratulacjami i życzeniami „szybkiego powrotu do normalności”.

Odwołując się do tego przykładu, można powiedzieć, że prezentowana książka traktuje o „nie-normalnych” (w sensie stereotypowych, rodzajowych definicji kulturowych) kobietach i równie „nie-normalnych” mężczyznach, pragnących, by ich sposób realizowania własnych projektów życiowych (nieuruchamiający negatywnego wartościowania) mógł kiedyś uchodzić za „normalny”. Jest autorskim sposobem odczytania narracji rozmówców (nieaspirującym do bycia jedynym), wpisującym się w dyskurs wiedzy o współczesnej rodzinie. Jest to zatem studium narracji o interdyscyplinarnym charakterze, z wykorzystaniem dorobku różnych subdyscyplin wiedzy (o rodzinie), w którym proponowany sposób odczytania wysłuchanych narracji jest umieszczony zarówno w szerokim kontekście przemian społeczno-kulturowych oraz ustrojowych czy ekonomicznych, jak i w węższym wymiarze przeobrażeń relacji międzyludzkich – związków między kobietami i mężczyznami…[…] 

Spis treści:

Podziękowania

Wprowadzenie: pytanie o (nowy?) wymiar relacji małżeńskiej w rodzinie

Część pierwsza

Między rzeczywistością a przedstawieniem – konceptualizacja badań własnych

1. Rodzina i płeć w procesie przemian

1.1. Rodzina w różnych rodzajach dyskursu

1.2. Zmiany w strukturze i relacjach płci w rodzinie

1.3. Edukacyjny kontekst (re)produkcji porządku płci

1.4. Rynek pracy – wymiana nierówności płci

1.5. Ku demokratyzacji życia rodzinnego

2. Dyskusja o partnerstwie w rodzinie

2.1. Konteksty idei małżeństwa partnerskiego

2.2. Model rodziny z równoległymi karierami zawodowymi rodziców (dual-career family) – ku równości w zakresie zaangażowania

2.3. Ludzie pracy a ludzie kariery – ku (samo)świadomości ścieżki

2.4. Dylematy w obrębie rodziny – bilans zysków i strat

2.5. Wspólne dorastanie – rodzice i/a ich dzieci

2.6. Między rodziną a pracą – nieustanny balans

3. Perspektywa metodologiczna i procedura badań

3.1. W stronę „debatujących społeczności”

3.2. Bardziej (z)rozumieć, niż wyjaśniać – biograficzna perspektywa badawcza

3.3. Aktorzy społeczni we wspólnie tworzonej opowieści

3.4. Uwikłania narracji

Część druga

Między możliwością wyboru a świadomością konfliktu – opis i interpretacja

4. Konstruowanie przestrzeni doświadczeń biograficznych

4.1. Rodzina pochodzenia – kapitał wyjściowy

Dom rodzinny – tradycja i wychowanie

Doświadczenia z dzieciństwa – praca jako wartość

Element socjalizacji do roli płciowej – podział pracy domowej

Rodzice i ich wzajemne relacje – środowisko emocjonalne

4.2. Źródła postaw, generatory rozwoju i zmiany – znaczenie edukacji

4.3. (Nie)zmienność statusu społeczno-zawodowego?

Ilustracja 1. Trajektoria „cudu”

Ilustracja 2. Trajektoria typu „zrób-to-sam”

Ilustracja 3. Trajektoria losu „dziedzica”

4.4. Rodzinna i zawodowa perspektywa temporalna

Ilustracja 1. Kierownik regionalny i lekarz z prywatną praktyką

Ilustracja 2. Dyrektor marketingu i dyrektor zarządzający

Ilustracja 3. Nauczyciel akademicki (adiunkt) i radca prawny

Ilustracja 4. Menedżer wyższego szczebla/konsultant w obszarze zarządzania zasobami ludzkimi i dyrektor kreatywny

Podsumowanie

5. Praca – równość jako równowaga

5.1. Znaczenie pracy zawodowej

5.2. Aspiracje i osiągnięcia

(Nie)równość płci w zawodowej trajektorii?

5.3. Nastawienie wobec zawodowej kariery partnera(-ki)

Wsparcie ofi aro(wy)wane

Wsparcie uzysk(iw)ane

5.4. Znaczenie rodziny w rozwoju zawodowym

5.5. Codzienność teraźniejszości

Ilustracja 1. Codzienność „schematyczna”

Ilustracja 2. Codzienność „uporządkowana”

Ilustracja 3. Codzienność „skoordynowana”

Podsumowanie

6. Rodzina – sprawiedliwość jako uczciwość i życzliwość

6.1. Idea małżeństwa partnerskiego

6.2. Podział obowiązków domowych – probierz partnerstwa

Aktorki pierwszego i aktorzy drugiego planu

Specjaliści i pomocnicy

Menedżerki i outsourcing

6.3. Rodzicielstwo i relacje z dziećmi

Matka-partnerka i „obecny” ojciec

Znaczenie dziecka – ku rodzinie „dzieciocentrycznej”

Koncepcje wychowania (a płeć)

Dzielenie się opieką (i odpowiedzialnością) nad dzieckiem

Dziecko a praca zawodowa rodziców

6.4. Mąż/partner i żona/partnerka – relacje intymne

(Nie)męskość i (nie)kobiecość w związku

Znaczenie partnera(-ki) – ku małżeńskiej przyjaźni

Czas wspólny, czas intymny – wewnętrzne dylematy

Pieniądze i/a władza w małżeństwie

Dynamika partnerstwa w relacji

Podsumowanie

7. Na styku rodziny i pracy – (po)rozumienie wzajemne

7.1. Praca a dom – obszary napięć i strategie przetrwania

(Nie)przygotowanie do życia w (zapracowanej) rodzinie – strategia kluczowych uzgodnień

Przygotowanie do roli kobiety/mężczyzny – strategia emancypacji płci

Godzenie obowiązków – strategia 2D: delegowanie i dzielenie zadań

Organizacja czasu – strategia negocjacji i dyskusji

Efektywność pracy – strategia uelastycznienia

Wymogi pracy i styl życia rodziny – strategia wzajemnego dopaso(wy)wania

7.2. Poza pracą i domem – pomiędzy brakiem a przeciążeniem

Szersze relacje społeczne

Czas indywidualny – przywracanie równowagi?

7.3. Drugi biegun potrzeb – polityka (pro)rodzinna

7.4. Bilans życiowego projektu

Wady i punkty sporne

Zalety i mocne strony

Społeczny wymiar bilansu

Podsumowanie

Refleksje końcowe: bycie w rodzinie jako uczenie się w relacji do partnera(-ki) –

ku pedagogii sprawiedliwości (wzajemnej)

Bibliografia

An Egalitarian Family as a Relation of Interdependent Subjects.

A Socio-Pedagogical Study of Narratives of Parents Overloaded with Roles (Summary)