Rozpoznawanie predyspozycji przestępczych Jako forma prewencji kryminalnej

Niniejsza książka ma pozwolić na spojrzenie na kwestie działań na rzecz bezpieczeństwa z pozycji oddziaływań profilaktycznych, które nie są budowane jedynie na podstawie analizy zaistniałych zdarzeń przestępczych, ale przede wszystkim na podstawie umiejętnego wykorzystywania wiedzy krymino­logicznej w codziennej pracy służb odpowiedzialnych za tę płaszczyznę życia społecznego. Dlatego poruszone zostały m.in. kwestie: czynników krymino­gennych determinujących przestępcze zachowania człowieka, rola ofiary w genezie przestępstwa, proces prognozowania zachowań przestępczych czy profilowania, które – umiejętnie wykorzystywane – mogą przyczynić się do spadku przestępczości i wzrostu poczucia bezpieczeństwa lokalnej społeczności.

Autor stara się przekonać, że budowanie programów prewencji kryminalnej winno być ukierunkowane zarówno na oddziaływanie na indywidualne zachowanie człowieka, jak i na inicjowanie procesów społecznych, które mają na celu wzrost motywacji poszczególnych osób do zachowań zwiększających bezpieczeństwo. Ważne jest również właściwe, proaktywne podejście, które polega na zabezpieczaniu potencjalnych ofiar przed pokrzywdzeniem w wyniku przestępstwa, gdyż badania kryminologiczne wyraźnie wskazują, że podejście retroaktywne jest mało skuteczne.

W książce znajdują się również tezy uzasadniające twierdzenie, że ze względu na poziom ryzyka pokrzywdzenia w wyniku przestępstwa istotne są wszystkie trzy następujące poziomy profilaktyki:

1) profilaktyka pierwszorzędowa skierowana jest do osób, które nie były ofiarami przestępstw, ale w stosunku do których istnieje ryzyko pokrzywdzenia;

2) profilaktyka drugorzędowa skierowana jest do tzw. grup ryzyka, czyli osób najbardziej zagrożonych pokrzywdzeniem;

3) profilaktyka trzeciorzędowa skierowana jest do ofiar przestępstw, aby redukować szkody somatyczne, psychiczne i społeczne wynikające ze szkód zaistniałych w wyniku przestępstwa.

Książka dra Arkadiusza Gliszczyńskiego wzbogaci niewątpliwie polską literaturę kryminologiczną, jak również skłoni wielu Czytelników do refleksji poznawczej i – przynajmniej niektórych – do dalszych studiów nad prewencją kryminalną, konstrukcją wizerunków nieznanych sprawców przestępstw oraz planowaniem i realizacją programów profilaktycznych. […] Monografia ma wartość nie tylko poznawczą, ale także aplikacyjną, bo może być z pożytkiem wykorzystana zwłaszcza przez studentów szkół policyjnych oraz pracowników aparatu wymiaru sprawiedliwości. […] Jej walorem jest wielowątkowość, która pokazuje złożoność prezentowanej problematyki i uświadamia znaczenie licznych zmiennych składających się na skomplikowany proces prewencji i profilowania.
Dr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG

Spis treści:

Wstęp        


1. Prewencja kryminalna jako metoda zapobiegania dysfunkcjom człowieka      


2. Przestępstwo jako zdarzenie społecznie nieakceptowalne  


3. Czynniki kryminogenne determinujące zachowania przestępcze człowieka  

3.1. Elementy determinujące zachowania przestępcze człowieka  
3.2. Czynniki biologiczne       
3.3. Rola czynników psychologicznych w procesie popełniania przestępstwa   
3.4. Społeczne czynniki kryminogenne      
3.5. Wpływ czynników sytuacyjnych na dokonanie przestępstwa       


4. Prognozowanie i profilowanie zachowań przestępczych w ujęciu interdyscyplinarnym 

4.1. Znaczenie kryminologii dla określenia podstaw profilowania i prognozowania 
4.1.1. Kryminologia a profilowanie  
4.1.2. Teorie kryminologiczne i prognozowanie a profilowanie  
4.2. Rola psychologii śledczej w profilowaniu 
4.2.1. Przedmiot i zakres działań psychologii śledczej   
4.2.2. Psychologiczne podstawy profilowania  


5. Profilowanie jako miarodajne źródło informacji o predyspozycjach przestępczych 

5.1. Powstanie i rozwój procesu profilowania. Podstawowe pojęcia 
5.2. Przestępca zorganizowany i zdezorganizowany   
5.3. Model profilowania sprawcy przestępstwa 
5.3.1. Gromadzenie danych  
5.3.2. Analiza i klasyfikacja danych    
5.3.3. Rekonstrukcja zdarzenia   
5.3.4. Synteza profilu 


6. Rola ofiary w genezie przestępstwa  

6.1. Proces stawania się ofiarą czynu zabronionego   
6.1.1. Ofiara potencjalna a ofiara rzeczywista  
6.1.2. Czy ofiara ma wpływ na wybór przestępcy?   


7. Wybrane polskie unormowania prawa w zakresie działań prewencyjnych i wykrywczych Policji wobec sprawców przestępstw 

7.1. Służba patrolowa    
7.2. Służba kryminalna   


8. Zasady współpracy instytucjonalnej podmiotów działających w obszarze bezpieczeństwa publicznego

8.1. Współpraca Policji ze strażą gminną  
8.2. Współdziałanie Policji ze Strażą Graniczną  
8.3. Policja a specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne  
8.4. Współpraca Policji ze Strażą Ochrony Kolei    
8.5. Współdziałanie Policji z Państwową Strażą Łowiecką i Państwową Strażą Rybacką 


9. Rozpoznanie predyspozycji przestępczych w ramach środków profilaktyczno-prewencyjnych z pozycji rewolucji, a nie stagnacji  


Zakończenie  

Bibliografia