Szkoła wobec wyzwań współczesnej edukacji. Role i zadania pedagoga, psychologa i wychowawcy Konteksty trans- i interdyscyplinarne

Niniejsza publikacja powstała w wyniku rozważań podjętych przez osoby zajmujące się problematyką uwarunkowań funkcjonowania szkolnictwa na różnych etapach edukacyjnych. Tak jak szerokie kompetencje powinni posiadać pedagodzy, psycholodzy i wychowawcy, tak książka ta porusza problematykę sięgającą do wielu dyscyplin naukowych. Praca zawiera 12 artykułów, których autorami są osoby związane z nauczaniem w szkołach, na uczelniach czy też w placówkach wspomagających pracę szkoły. Składają się na nią rozważania zarówno teoretyczne, jak i praktyczne.

Artykuł B. Ogonowski dotyczy funkcjonowania pedagogów i psychologów w rzeczywistości szkolnej. Autorka wskazuje, jakie problemy i ograniczenia mają oni w związku z wykonywaniem wielu czynności pozapedagogicznych, do jakich interwencyjnie są wykorzystywani. Ponadto zwraca ona uwagę na to, że takie podejście, związane z wielozadaniowością pedagogów i psychologów, uniemożliwia im udzielanie pomocy tym uczniom i rodzicom, którzy rzeczywiście jej potrzebują. Powoduje to z kolei szukanie przez nich pomocy na forach internetowych czy u anonimowych osób, które są specjalistami od wszystkiego.

Kolejny artykuł, U. Strzelczyk-Raduli, porusza problematykę pracy pedagogów w obliczu sytuacji kryzysowej. Autorka podkreśla również to, że pomieszanie zadań, do jakich delegowani są pedagodzy, komplikuje skuteczność niesienia pomocy dzieciom i ich rodzinom znajdującym się w trudnych sytuacjach życiowych. Szeroko opisuje ona formy wspierania pedagogów i uczniów oferowane przez pracowników ośrodków interwencji kryzysowej. Przedstawia szczegółowo problemy, z jakimi zgłaszają się rodzice i dzieci do pedagogów oraz psychologów pracujących w takich ośrodkach, a także ukazuje trudną sytuację niektórych uczniów.

Artykuł I. Koszyk pokazuje, jakie rozwiązania związane z pomocą psychologiczno-pedagogiczną są dostępne w Opolu. Przedstawiona oferta obejmuje zajęcia zarówno dla dzieci utalentowanych, jak i borykających się ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się czy też z zaburzeniami w sferze emocjonalno-społecznej. Dzięki temu Czytelnik może się zapoznać z dobrymi praktykami realizowanymi w szkołach w tym mieście.

Z kolei P. Gindrich porusza bardzo ważny problem, z którym muszą się zmagać pedagodzy, a mianowicie – wyuczonej bezradności uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Autor opisuje triangulacyjny model tego zjawiska, który stworzył na podstawie ujęć teoretycznych. Przedstawia także badania związane z wyuczoną bezradnością ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi z perspektywy trudności w uczeniu się i zaburzeń towarzyszących.

K. Dworecka opisuje funkcjonowanie uczniów z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w jednostkach oświatowych z oddziałami integracyjnymi w Opolu. Autorka dokonuje analizy kształcenia specjalnego w takich jednostkach, pokazując, jak funkcjonują przedszkola i szkoły, które mają oddziały integracyjne, a także przedstawia, jakie formy zajęć oferuje się uczęszczającym do nich dzieciom.

Kolejny artykuł, M. Garbca, porusza problematykę edukacji włączającej. Czytelnik może się dzięki niemu zapoznać z terminologią związaną z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, warunkami realizacji edukacji włączającej, a co najważniejsze – również z zaleceniami dla praktyki edukacyjnej.

O diagnozowaniu i wspieraniu rozwoju ucznia zagrożonego wystąpieniem dysleksji pisze E. Jędrzejowska. Autorka podaje symptomy ryzyka wystąpienia dysleksji w wieku przedszkolnym, co związane jest z diagnozą identyfikacyjną. Następnie przedstawia ona narzędzia, które mogą być przydatne w diagnozowaniu tych trudności w nauce.

Artykuł R. Reclik dotyczy trudności w uczeniu się matematyki na etapie wczesnoszkolnym. Autorka podkreśla, że właśnie uczenie się matematyki już na samym początku edukacji szkolnej sprawia uczniom wiele problemów. W dalszej części artykułu podaje ona przyczyny tych trudności, zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne.

Kolejny artykuł związany jest z oddziaływaniami profilaktycznymi, które wspomagają proces wychowywania w domu i szkole, a także funkcjonowanie szkoły w kontekście kontaktów nauczyciel–rodzic. S. Śliwa opisuje, jakie kompetencje powinni posiadać nauczyciele-wychowawcy uczący na co dzień uczniów trudnych. Ukazuje on, jak duże umiejętności, doświadczenie i wiedzę powinni mieć pedagodzy, co wpisuje się w tematykę całej publikacji.

W następnym artykule S. Kania opisuje współczesne tendencje w profilaktyce, bazujące na profilaktyce pozytywnej. Autor podkreśla, jak ważne w dzisiejszych czasach staje się prawidłowe utrzymanie funkcji rodziny i jej struktury. Wyzwanie to jest istotne w szczególności w kontekście poziomów profilaktyki, na których oddziaływania względem rodziny są różnorodne, a rodzice są zarówno ich odbiorcami, jak i ich realizatorami.

Artykuł A. Śliwy i S. Śliwy również porusza problematykę związaną z rodzicami uczniów, ale w odniesieniu do ich kontaktów ze szkołą i nauczycielami. Autorzy sygnalizują, że współpraca ta niekiedy jest trudna, ponieważ zarówno nauczyciele, jak i rodzice wzajemnie na siebie narzekają, zamiast współdziałać. Badacze wskazują także, że tę sytuację problemową można rozwiązać, przyjmując wspólny cel: dobro dziecka.

Na zakończenie Czytelnicy mogą zapoznać się z przykładem dobrych praktyk w zakresie kształcenia ustawicznego w społeczeństwie norweskim w opracowaniu A. Sobczak. Autorka podkreśla, że kształcenie ustawiczne staje się współczesnym wymogiem cywilizacyjnym, a ze względu na to, że Norwegia jest w czołówce państw europejskich, w których udział dorosłych w edukacji jest największy, warto zapoznać się z jej systemem edukacyjnym. Artykuł ten wieńczy rozważania podjęte w publikacji, sygnalizując, że warto zajmować się problemami nieco dalszymi, a nie tylko bieżącymi.

Książka ta może posłużyć zarówno osobom uczącym przyszłych nauczycieli, jak i samym nauczycielom, wychowawcom, pedagogom czy też psychologom. Porusza ona różnorodne tematy w kontekście trans- i interdyscyplinarnym, co powinno być ciekawe dla wielu Czytelników.

Spis treści:

Wstęp        

Bronisława Ogonowski
Pedagog szkolny w realnym i wirtualnym świecie – wyzwania i możliwości     

Urszula Strzelczyk-Raduli
Pedagog szkolny w sytuacji kryzysu rodziny i dziecka

Irena Koszyk
Miejsce pomocy psychologiczno-pedagogicznej w polityce oświatowej Opola
Przykłady rozwiązań

Piotr Gindrich
O wyuczonej bezradności uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi    

Krystyna Dworecka
Próbujmy żyć razem. Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w przedszkolach i szkołach z oddziałami integracyjnymi w Opolu   

Mariusz Garbiec
Realizacja założeń edukacji włączającej jako wyzwanie dla współczesnej szkoły  

Ewa Jędrzejowska
Diagnozowanie i wspieranie rozwoju dziecka z grupy ryzyka dysleksji na etapie wczesnej edukacji

Renata Reclik
Rozpoznawanie indywidualnych potrzeb edukacyjnych i wspieranie rozwoju uczniów w wieku wczesnoszkolnym z trudnościami w uczeniu się matematyki

Sławomir Śliwa
Kompetencje profilaktyczne pedagogów w świetle profilaktyki problemów wychowawczych ucznia  

Sławomir Kania
Profilaktyka pozytywna bazująca na rodzinie – kierunki i perspektywy rozwoju   

Anna Śliwa, Sławomir Śliwa
Współpraca szkoły z rodzicami jako ustawiczne wyzwanie w pracy nauczyciela-wychowawcy  

Anna Sobczak
Kształcenie ustawiczne w społeczeństwie norweskim jako przykład  dobrych praktyk