Urodzona w Sankt Petersburgu niemieckojęzyczna pisarka Lou Andreas-Salomé (1861–1937) była postacią ze wszech miar samodzielną i oryginalną. W życiu prywatnym przyjaźniła się z Friedrichem Nietzsche, była muzą i powierniczką poety Rainera Marii Rilkego, ale i gorącą zwolenniczką Sigmunda Freuda oraz psychoanalizy. Andreas-Salomé, należąca do najciekawszych postaci kobiecych w życiu kulturalnym Niemiec, była autorką powieści i nowel, esejów, a także książek filozoficznych, krytycznoliterackich, religioznawczych oraz psychoanalitycznych.
Niniejsza monografią jest pierwszą w polskim literaturoznawstwie rekonstrukcją poglądów estetycznych Andreas-Salomé, dotyczących artysty, procesu twórczego, dzieła sztuki, odbiorcy oraz wartości estetycznej. Pisarka, jako wyznawczyni filozofii życia, uważała, że sztuka bez życia nie miałaby racji bytu, zaś życie bez sztuki nie mogłoby objawić swej mocy. Z kolei kategoria „pomiędzy”, będąca immanentną cechą człowieka epoki modernizmu, okazuje się najbardziej dotyczyć artysty skazanego na ciągłe balansowanie pomiędzy ekstremami – bólem a szczęściem, zdrowiem a chorobą.
Wstęp
1. Cel i metoda badawcza
2. Recepcja i stan badań
Rozdział 1. Estetyka niemiecka w XIX wieku
1.1. Friedrich Nietzsche in seinen Werken – pierwsza niemieckojęzyczna monografia Friedricha Nietzschego
1.2. Nietzscheańska estetyka według Lou Andreas-Salomé
Rozdział 2. Lou Andreas-Salomé – krytyczka literatury współczesnej
2.1. Modernistyczna literatura niemieckojęzyczna
2.1.1. Naturalizm i modernizm
2.1.1.1. Niemiecki dramat naturalistyczny
2.1.1.2. Modern w rozumieniu Andreas-Salomé
2.1.2. Pluralizm estetyczny przełomu wieków
2.1.2.1. Niemiecka liryka końca wieku (S. George, R. M. Rilke)
2.1.2.2. Dramaturgia Gerharta Hauptmanna
2.1.2.3. Narodziny wiosny Franka Wedekinda – zapowiedź ekspresjonizmu
2.2. Literatura skandynawska
2.2.1. Prawda i wolność w dramatach Henrika Ibsena
2.2.2. August Strindberg – „historia naturalna płci”?
2.2.3. Moda na Skandynawow (P. Nansen, K. Hamsun, A. Skram, B. Bjornson)
2.3. Literatura rosyjska
2.3.1. Lew Tołstoj – typ człowieka wewnętrznie rozdartego
2.3.2. Fiodor Dostojewski – artysta między ekstremami
Rozdział 3. Poglądy estetyczne Lou Andreas-Salomé w pismach teoretycznych
3.1. „Tajemne głębie ludzkiej duszy” – Grundformen der Kunst. Eine psychologische Studie
3.2. „Dzieło artystyczne ≪żyje≫” – Vom Kunstaffekt
3.3. „Dlatego korzenie miłości i tworczości są identyczne” – Gedanken uber das Liebesproblem
3.4. Artysta i dziecko – Kind und Kunst
3.5. Religia i sztuka – ≪Expression≫
3.6. Między życiem a śmiercią – Des Dichters Erleben
3.7. Sztuka i życie – Lebende Dichtung
Rozdział 4. Sztuka a płeć na przełomie wieku XIX i XX
4.1. Lou Andreas-Salomé i jej koncepcja płci
4.2. Artysta – mężczyzna z domieszką kobiecości
4.3. Lou Andreas-Salomé o literaturze kobiet przełomu wieku
Rozdział 5. „Poezja to coś między snem a jego objaśnianiem” – sztuka i psychoanaliza
5.1. Freuda rozumienie sztuki i artysty
5.2. Sztuka i artysta w pismach psychoanalitycznych Lou Andreas-Salomé
5.2.1. Marzenie senne a literatura
5.2.2. Narcyzm jako zasada twórcza
5.2.3. Hołd i polemika – Mein Dank an Freud
5.2.4. Psychoanalityczny portret artysty
Zakończenie
Kalendarium życia i twórczości Lou Andreas-Salomé
Wykaz skrótów
Bibliografia
Indeks nazwisk
