Układy zbiorowe pracy. Od charakteru prawnego do wykładni

Książka adresowana jest przede wszystkim do przedstawicieli doktryny, praktyki, a także prawodawców, którzy w przyszłości będą mieli wolę modyfikacji regulacji dotyczących przedmiotowej instytucji. Rozprawa stanowiąca podstawę niniejszej monografii otrzymała pierwszą nagrodę w prestiżowym konkursie na najlepszą pracę magisterską lub najlepszą rozprawę doktorską organizowanym przez Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne w Warszawie oraz redakcję miesięcznika „Praca i Zabezpieczenie Społeczne”.

Publikacja między innymi: referuje i systematyzuje piśmienniczą dyskusję o układach zbiorowych pracy; dostarcza teoretycznego uzasadnienia dla uznania prawotwórczego charakteru układów zbiorowych pracy; uzasadnia tezę, że układy zbiorowe pracy stanowią źródła powszechnie obowiązującego prawa; porządkuje problem miejsca układów zbiorowych pracy w hierarchii źródeł prawa, wskazuje praktyczne konsekwencje hierarchizacji i proponuje odmienne od dotychczas przyjmowanego zapatrywanie na to zagadnienie; uzasadnia konstytucyjny rodowód zasady uprzywilejowania pracownika i wskazuje konsekwencje takiego stanu rzeczy.

Spis treści:

Wykaz skrótów
Od autora
Prolegomena

Rozdział 1. Układy zbiorowe pracy jako źródła prawa

1.1. Kształtowanie się idei umów zbiorowych pracy w zarysie historycznym
1.2. Układy zbiorowe pracy de lege lata
1.3. Ustalenia pojęciowe związane z terminem „źródła prawa”
1.3.1. „Źródła prawa” a „akty normatywne”, „akty prawotwórcze”
1.3.2. Pojęcie „źródeł prawa pracy”
1.4. Problem układów zbiorowych pracy jako źródeł prawa w Polsce po wejściu w życie Konstytucji RP z 1997 r.
1.4.1. Doktryna
1.4.1.1. Kwestia konstytucyjności art. 9 kp w świetle Konstytucji RP z 1997 r. – wprowadzenie do problemu
1.4.1.2. Wnioskowanie z celu na środki oraz argument z otwartego katalogu źródeł prawa
1.4.1.3. Konstytucyjne pojęcie układów zbiorowych pracy jako pojęcie zastane – argument z racjonalności prawodawcy
1.4.1.4. Argument z tzw. generalizacji układu zbiorowego pracy oraz z objęcia postanowieniami układowymi osób niezatrudnionych w dniu jego zawarcia
1.4.1.5. Konsekwencje procesowe nieuznania układów zbiorowych pracy za źródło prawa jako potencjalny argument na rzecz ich prawotwórczości
1.4.1.6. Krytyka przynależności układów zbiorowych pracy do polskiego systemu źródeł prawa
1.4.2. Trybunał Konstytucyjny
1.4.3. Sąd Najwyższy
1.5. Wnioski z analizy piśmienniczej oraz próba teoretycznoprawnego wyjaśnienia prawotwórczego charakteru układów zbiorowych pracy

Rozdział 2. Problem „właściwości” obowiązywania norm układowych

2.1. Wstępne założenia teoretycznoprawne – S. Wronkowskiej koncepcja powszechności obowiązywania pośrednich wytworów aktu stanowienia
2.2. Od kryterium zakresu przedmiotowego do podmiotowego – L. Kaczyńskiego trzecia droga dla „właściwości” obowiązywania norm układowych
2.3. W. Sanetry koncepcja „powszechnego obowiązywania” w znaczeniu innym niż przyjęte w art. 87 Konstytucji RP
2.4. Łukasza Pisarczyka argumentacja przeciwko powszechnemu obowiązywaniu norm układowych
2.5. Wątpliwości konstytucjonalistów w przedmiocie „właściwości” obowiązywania norm układowych
2.6. Wnioski

Rozdział 3. Hierarchia źródeł prawa a układy zbiorowe pracy

3.1. Pojęcie oraz istota hierarchii źródeł prawa
3.2. Hierarchiczność źródeł powszechnie obowiązującego prawa w polskim porządku prawnym
3.3. Miejsce układów zbiorowych pracy w hierarchii źródeł prawa z perspektywy piśmiennictwa prawa pracy
3.4. Test hierarchiczności układów zbiorowych pracy w oparciu o teorię funkcjonalną hierarchicznego uporządkowania systemu źródeł prawa
3.4.1. Generalne kryterium uporządkowania hierarchicznego – powiązania kompetencyjne układów zbiorowych pracy
3.4.2. Szczególne kryterium uporządkowania hierarchicznego – powiązania derogacyjne układów zbiorowych pracy
3.4.2.1. Relacja derogacyjna związana ze sferą stosowania prawa
3.4.2.2. Relacja derogacyjna związana z prawotwórstwem
3.4.3. Miejsce układów zbiorowych pracy w hierarchii źródeł prawa – propozycja zmiany paradygmatu
3.5. Podsumowanie najważniejszych ustaleń rozdziału

Rozdział 4. Norma – zasada uprzywilejowania pracownika jako cecha konieczna instytucji układów zbiorowych pracy

4.1. Zagadnienie wstępne – poszukiwanie adekwatnej koncepcji teoretycznoprawnej
4.2. Uzasadnienie mocy obowiązującej zasady uprzywilejowania pracownika w oparciu o zintegrowaną koncepcję zasad prawa
4.3. Normy – „milczące założenia systemu” na poziomie instytucji prawnych
4.4. Konstytucyjne uzasadnienie mocy obowiązującej zasady uprzywilejowania pracownika w oparciu o zintegrowaną koncepcję zasad prawa rozwiniętą o poziom instytucji prawnych
4.5. Ograniczenia zasady uprzywilejowania pracownika i kwestia ich konstytucyjnej dopuszczalności
4.6. Podsumowanie

Rozdział 5. Treść układów zbiorowych pracy a problemy obowiązywania i prawnego charakteru ich regulacji

5.1. Ogólnoteoretyczne tło problematyki i wprowadzenie do rozważań szczegółowych
5.2. Problem podziału postanowień układowych na normatywne i obligacyjne
5.2.1. Podstawy prawne i ogólne kryteria podziału
5.2.2. Uzasadnienie braku prawotwórczego charakteru postanowień obligacyjnych
5.2.2.1. Umowny charakter aktu stanowienia układu
5.2.2.2. Więź między stronami układu – indywidualni adresaci i konkretnie wyznaczone zachowanie
5.2.2.3. Problem statusu ontologicznego układu zbiorowego pracy przed rejestracją
5.2.3. Problem podziału postanowień układowych na normatywne i obligacyjne – podsumowanie rozważań
5.3. Problem postanowień układowych powtarzających treść jednostek redakcyjnych innych aktów prawotwórczych
5.4. Problem nieobowiązywania postanowień naruszających zasadę równego traktowania w zatrudnieniu
5.5. Problem konsekwencji naruszenia zasady uprzywilejowania pracownika przez prawodawcę układowego
5.6. Podsumowanie

Rozdział 6. Zagadnienia wykładni postanowień układów zbiorowych pracy

6.1. Założenia wstępne – pojęcie wykładni
6.2. Wykładnia układów zbiorowych pracy – właściwa dla tekstu prawnego czy dla oświadczeń woli?
6.2.1. Rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego z uwzględnieniem poglądów doktryny
6.2.2. Wykładnia tekstu prawnego a wykładnia oświadczeń woli
6.2.3. Intencja prawodawcy układowego i kwestia środków do jej ustalania
6.3. Problematyka wykładni autentycznej treści postanowień układu
6.3.1. Ogólne założenia pojęciowe dotyczące zagadnienia wykładni autentycznej
6.3.2. Problem tożsamości podmiotowej prawodawcy i interpretatora
6.3.3. Problem mocy wiążącej rezultatów wykładni autentycznej dokonanej przez strony układu
6.3.4. Kwestia charakteru przedsięwzięcia, w ramach którego ma miejsce wykładnia autentyczna dokonywana przez strony układu
6.3.5. Podział na wykładnię autentyczną dowodową i wykładnię autentyczną prejudycjalną a wyjaśnianie treści postanowień układowych przez strony układu
6.4. Podsumowanie

Zakończenie
Bibliografia
Witryny internetowe
Materiały legislacyjne
Orzecznictwo