Wczesnośredniowieczne mosty przy Ostrowie Lednickim. Tom II: Mosty traktu poznańskiego

Niniejsza publikacja stanowi prezentację wyników badań archeologicznych prowadzonych w ostatnich kilkudziesięciu latach na reliktach mostu tzw. „poznańskiego”, tj. mostu łączącego gród na Ostrowie Lednickim z dawnym  traktem lądowym w kierunku Poznania. Badania te prowadzone przez Zakład Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, oparte były całkowicie na eksploracji podwodnej jego reliktów, stawiając  ten obiekt wśród najlepiej do tej pory przebadanych podwodnych stanowisk archeologicznych, zarówno na śródlądziu  polskim jak i europejskim. W trakcie eksploracji podwodnej odkryto tysiące zabytków wczesnośredniowiecznej kultury materialnej, odnoszących się do do różnych dziedzin życia mieszkańców grodu. Wśród zabytków na szczególną uwagę zasługuje unikalna kolekcja militariów – przeszło 250 egzemplarzy - największa jak dotąd na terenie  państw dawnej Słowiańszczyzny. W monografii, składającej się z 22 opracowań, obok ogólnej prezentacji metod eksploracji i dokumentacji podwodnej oraz charakterystyki pozyskanych źródeł – zarówno elementów konstrukcyjnych mostu jak i materiałów ruchomych - zaprezentowano również  rekonstrukcję mostu. Przy analizie chronologiczno-przestrzennej reliktów mostu, zachowanych głównie w postaci struktur palowych, wykorzystano również wyniki badań dendrochronologicznych. Most ten (obok sąsiedniego mostu tzw. „gnieźnieńskiego”)  jeden z największych mostów drewnianych w ówczesnej Europie, stanowi przejaw samodzielnej myśli technicznej Słowian z przełomu X i XI wieku. Odkryta konstrukcja nie ma bowiem żadnych analogii w ówczesnych krajach pozasłowiańskich. Największy blok opracowania stanowi kilka artykułów poświęconych  omówieniu różnych kategorii uzbrojenia i oporządzenia jeździeckiego, w tym wielu unikalnych obiektów o zasięgu europejskim. Następne artykuły są szeroką prezentacją zabytków ówczesnej kultury materialnej, opartą o liczne analogie z sąsiednich krajów. Ostatnie poświęcone są szczątkom antropologicznym, zwierzęcym szczątkom kostnym wraz z charakterystyką pożywienia mięsnego mieszkańców Ostrowa Lednickiego, oraz badaniom podwodnych warstw kulturowych i problematyce konserwatorskiej wydobytego spod wody materiału zabytkowego. Mosty, jak rzadko które wytwory ludzkie, odzwierciedlają życie człowieka i jego kulturę, skupiając w swoim obrębie historię w całej różnorodności wydarzeń dnia codziennego.  Nabiera to szczególnej wymowy wobec faktu, iż na  wyspie Ostrowa Lednickiego zlokalizowany był jeden z czołowych ośrodków politycznych, kulturowych i religijnych państwa pierwszych Piastów z czasów panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego i (być może) odbytej na nim bitwy z wojami księcia czeskiego Brzetysława I w 1038 (1039) roku.

Spis treści

Przedmowa (Andrzej Kola, Gerard Wilke)
Wykaz skrótów
Archeologiczne badania podwodne na reliktach mostów (do 2003 roku) (Andrzej Kola)
Analizy matematyczno-statystyczne materiału dendrochronologicznego z mostów przy Ostrowie Lednickim (Krzysztof Radka)
Analiza chronologiczno-przestrzenna struktur palowych reliktów mostu „poznańskiego i próba jego rekonstrukcji (Gerard Wilke)
Militaria – broń ochronna (Andrzej Kola)
Militaria – broń sieczna (cz. 2) (Marian Głosek)
Militaria – broń obuchowa (Marian Głosek)
Militaria – broń drzewcowa. Analiza formalno-typologiczna (Gerard Wilke)
Militaria – broń miotająca (Mateusz Popek)
Elementy rzędu końskiego i oporządzenia jeździeckiego (Ryszard Kaźmierczak)
Narzędzia rolnicze i gospodarskie (Krzysztof Radka)
Wyposażenie gospodarstwa domowego, przedmioty osobiste, atrybuty handlu (Danuta Baran)
Ceramika naczyniowa (Wiesława Matuszewska-Kola)
Ciżmy z reliktów mostu zachodniego (Anna Drążkowska)
Przedmioty z kości i poroża (Wiesława Matuszewska-Kola)
Łodzie jednopienne z Jeziora Lednickiego (Waldemar Ossowski)
Szczątki ludzkie znalezione w rumowisku mostu (Anna Wrzesińska)
Zwierzęce szczątki kostne z podwodnych badań archeologicznych mostu „poznańskiego w Rybitwach, stanowisko 3a (Daniel Makowiecki, Marzena Makowiecka)
Pożywienie mięsne mieszkańców Ostrowa Lednickiego na podstawie materiału kostnego z badań reliktów mostu „poznańskiego (Kamilla Waszczuk)
Uwagi na temat badań archeobotanicznych podwodnych warstw kulturowych w rejonie pozostałości wczesnośredniowiecznych mostów na Ostrowie Lednickim (Marek Polcyn)
Problematyka konserwatorska zabytków wydobytych z nawarstwień podwodnych mostu zachodniego (Małgorzata Grupa)
Brązowa plakietka (Wojciech Kulesza)
Wykaz ilustracji

CONTENTS

Preface (Andrzej Kola, Gerard Wilke)
List of abbreviations
Archaeological underwater studies on bridge relics (to 2003) (Andrzej Kola)
Mathematic-statistic analyses of dendrochronological material from Ostrów Lednicki bridge (Krzysztof Radka)
Chronological-spatial analysis of pile structures from “Poznań bridge¡± relics and its reconstruction attempt (Gerard Wilke)
Military accessories – protective weapon (Andrzej Kola)
Military accessories – blade weapons, part 2 (Marian Głosek)
Military accessories – bunt weapon (Marian Głosek)
Pole weapon. Typological-form analysis (Gerard Wilke)
Military accessories – ranged weapon (Mateusz Popek)
Horse trappings and equestrian equipment (Ryszard Kaźmierczak)
Farming, craft and household tools (Krzysztof Radka)
Household equipment, paraphernalia, attributes of trade (Danuta Baran)
Vessel ceramics (Wiesława Matuszewska-Kola)
Poulaines from western bridge relics (Anna Drążkowska)
Products of antlers and bones (Wiesława Matuszewska-Kola)
Logboats from Lednickie Lake (Waldemar Ossowski)
Human remains found in the bridge rubble (Anna Wrzesińska)
Animal bone remains from underwater archaeological explorations of “Poznań bridge in Rybitwy, site 3a (Daniel Makowiecki, Marzena Makowiecka)
Meat diet of Ostrów Lednicki residents on the grounds of bone material from “Poznań bridge¡± relics analysis (Kamila Waszczuk)
Comments on underwater archaeo-botanical explorations of cultural layers in the area of early mediaeval bridges relics in Ostrów Lednicki Lake (Marek Polcyn)
Problems of preservation of historical heritage objects, recovered from western bridge underwater layers (Małgorzata Grupa)
Bronze plaque (Wojciech Kulesza)
List of illustrations