Wykluczanie jako problem filozofii edukacji Komentarz do badań empirycznych

Niniejsza książka jest próbą teoretycznego podjęcia zagadnienia wykluczania i przedstawienia z perspektywy filozoficznej czterech problemów, jakie zarysowują się czy wręcz narzucają w trakcie lektury Wykluczania autorstwa Zbigniewa Kwiecińskiego. Kończąc wprowadzenie do książki – raportu z badań longitudinalnych  dotyczących wykluczania uczniów z dostępu kultury symbolicznej– toruński socjolog edukacji napisał:

     Pozostaje ona [ta książka – przyp. P. K.] raportem z badań empirycznych, w którym świadomie nie podejmuję szeregu cisnących się pytań teoretycznych, ideologicznych i praktycznych o źródła nierówności społecznych pośredniczonych poprzez szkolnictwo, o ocenę ich funkcjonalności czy niesprawiedliwości, o możliwości powszechnego wyrównywania szans dostępu do kultury symbolicznej z udziałem edukacji

dostępnej przez całe życie *1.

Następnie, w ostatnim zdaniu wprowadzenia, autor zwrócił się z wyraźnym apelem do czytelników:

Niechże ten raport pozostanie źródłem dla dyskusji i stawiania pytań bardziej, niż gotową na nie odpowiedzią *2.

W niniejszej książce zatytułowanej Wykluczanie jako problem filozofii edukacji  autor podejmuje dyskusję na ten temat i stawia kilka istotnych z filozoficznego punktu widzenia pytań…

Wykluczanie należy do najbardziej eksploatowanych heurystycznie pojęć współczesnej socjologii, pedagogiki i politologii...

 

*1 Z. Kwieciński, Wykluczanie, Wyd. UMK, Toruń 2002, s. 7.

*2 Tamże

Podziękowania

 

Wstęp

 

Rozdział 1

Przedmiot badań – różne podejścia

1.1. Źródła problematyki wykluczania

1.2. Rekonstrukcja głównych punktów

Wykluczania i Nieuniknionego?

1.2.1. Wykluczanie

1.2.2. Nieuniknione?

1.3. Wykluczanie w ujęciu filozofii edukacji

1.3.1. Wykluczanie i normalizacja

1.3.2. Wykluczanie i marginalizacja

1.4. Wykluczanie w ujęciu pedagogiki społecznej

1.4.1. Podejście ilustracyjne

1.4.2. Podejście metodologiczne

1.4.3. Podejście filozofujące

1.5. Wykluczanie w ujęciu socjologii edukacji

1.5.1. Reprodukcja struktury społecznej

1.5.2. Międzynarodowy Program Oceny

Umiejętności Uczniów (PISA)

Podsumowanie

 

Rozdział 2

Nieuchronność różnicy

2.1. Moralność zamknięta i wykluczanie

2.1.1. Nastawienie na dobro grupy

2.1.2. Przyzwyczajenie

2.1.3. Konieczność

2.1.4. Jednostka i grupa

2.2. Historia wychowania jako historia wykluczania

2.2.1. Wykluczanie jako fakt

2.2.2. Wykluczanie jako norma

2.2.3. Wykluczanie jako delikt

2.3. Warunki możliwości wyeliminowania wykluczania

2.3.1. Trwałość i przemijalność wykluczania

2.3.2. Kulturowy sprzeciw wobec wykluczania

Podsumowanie

 

Rozdział 3

Sprawiedliwość i usprawiedliwienie

3.1. Sprawiedliwość jako bezstronność

3.1.1. Zasada równej wolności i zasada dyferencji

3.1.2. Sprawiedliwość i prawo do nauki

3.2. Społeczne granice prawa do sukcesu

3.2.1. Wykluczanie jako błąd i wykluczanie jako koszt

3.2.2. Usprawiedliwienie wykluczania

3.3. Demokracja i dyskursy edukacyjne

3.3.1. Dyskurs konserwatywny

3.3.2. Dyskurs elitarystyczny

3.3.3. Dyskurs liberalny

3.3.4. Dyskurs właściwy dla demokracji uczestniczącej

Podsumowanie

 

 

Rozdział 4

Przebudzanie świadomości

4.1. Wykluczanie jako błąd nauczycieli

4.1.1. Wykluczanie a niepowodzenia szkolne

4.1.2. Błąd nauczycieli i reprodukcja społeczna

4.2. Akt przebudzenia świadomości

4.2.1. Nauczyciele jako ludzie radykalni

4.2.2. Świadomość istoty wykluczania

4.3. Przebudzenie świadomości w praktyce edukacyjnej

4.3.1. Przebudzenie świadomości jako akt poświęcenia

4.3.2. Uśpiona świadomość wykluczanych

4.3.3. Kształcenie nauczycieli

Podsumowanie

 

Rozdział 5

Profesjonalizm i etyka

5.1. Praca nauczyciela jako powołanie i zawód

5.1.1. Dwa modele pracy nauczyciela

5.1.2. Powołanie, zawód i wykluczanie

5.2. Profesjonalizacja i etyka

5.2.1. Nauczyciele jako profesjonaliści

5.2.2. Etyka pracy nauczycielskiej

5.3. Etyka powinności i etyka cnoty

5.3.1. Etyka powinności

5.3.2. Etyka cnoty

5.3.3. Nauczyciel między powinnością a cnotą

5.4. Supererogacja: wykluczanie i hojność

5.4.1. Hojność jako „coś więcej”

5.4.2. Granice hojności

Podsumowanie

 

Zakończenie. Wykluczanie i dylematy

myślenia oświeceniowego

 

Wnioski

Próba syntezy

Punkty orientacyjne

Pytania podstawowe

Idea równości

Sprawczość nauczycieli

Powrót do etyczności

Bibliografia

Literatura źródłowa

Artykuły i czasopisma

Źródła internetowe

Summary

Indeks nazwisk

Indeks rzeczowy