Zabójcy i mordercy Czynniki ryzyka i możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych

Przedmiotem badań przedstawionych w książce są sprawcy zabójstw , którzy dopuścili się zbrodni działając z różnych motywów, w różnych okolicznościach, ujawniając różny poziom demoralizacji. Zasadniczym celem opracowania było stworzenie w miarę wyczerpującej psychospołecznej charakterystyki sprawców zabójstw i opracowanie projektu oddziaływań resocjalizacyjnych, który adresowany jest do tej kategorii sprawców. Przeprowadzone badania umożliwiły stworzenie modelowego ujęcia sprawców zabójstw, które opierają się nie tylko na zróżnicowaniu sprawców ze względu na motyw główny popełnionego czynu ale przede wszystkim ze względu na m.in. zróżnicowany poziom demoralizacji, profil osobowościowy, doświadczenia socjalizacyjne, które to cechy pozwalają określić podatność resocjalizacyjną i prognozowanie. W książce zawarto także autorski projekt obejmujący oddziaływania terapeutyczne, resocjalizacyjne i penitencjarne, który opracowany został z myślą o readaptacji sprawców zabójstw. Poza ogólnymi wskazaniami przedstawiono także indywidualne wytyczne do projektu oddziaływań resocjalizacyjnych z uwzględnieniem indywidualnych predyspozycji, możliwości badanych sprawców.

      Podstawą teoretyczną przeprowadzonych badań są teorie integracyjne wyjaśniające zachowania przestępcze w sposób komplementarny bowiem łączą one doświadczenia socjalizacyjne, wychowawcze, psychologiczne. Zawarta w kolejnych rozdziałach charakterystyka przestępstwa zabójstwa dokonana w oparciu o literaturę polską i przede wszystkim światową pozwala lepiej poznać etiologię tych czynów z perspektywy biopsychologicznej, środowiskowej i tła motywacyjnego.    

     Książka składa się z siedmiu rozdziałów. W pierwszym omówiono założenia wybranych teorii integracyjnych, to znaczy teorii napięcia Agnewa oraz teorii kontroli Hirschiego i LeBlanca i doktryny kryminologii humanistycznej Tyszkiewicza. Rozdział drugi traktuje o zabójstwie w aspekcie historycznym i prawnym. Wyjaśniono w nim między innymi kwestie znamion ustawowych zabójstwa, a także modelowe kryteria kwalifikacji czynu. W rozdziale trzecim przedstawiono najważniejsze wyniki badań wskazujące na korelaty biopsychologiczne i środowiskowe zabójstw, a także czynniki sytuacyjne i motywacyjne, jakimi kierują się zabójcy. W ramach podsumowania tych kwestii omówiono integracyjny model czynników ryzyka związanych z popełnianiem zabójstw oraz scharakteryzowano wybrane rodzaje zabójstw oraz ich determinanty.

      W rozdziale czwartym zaprezentowano wybrane problemy dotyczące diagnozy resocjalizacyjnej i penitencjarnej oraz jej znaczenie w projektowaniu oddziaływań naprawczych. Wskazano również na dotychczasowe doświadczenia w resocjalizacji sprawców zabójstw w odniesieniu do literatury.

     Rozdział piąty zawiera założenia metodologiczne badań własnych, natomiast w szóstym przeprowadzono analizę ilościową wyników uzyskanych w badaniach własnych. W rozdziale siódmym przedstawiono analizę przypadków na podstawie rezultatów tych badań, modelowe ujęcie sprawców zabójstw, a także projekt oddziaływań resocjalizacyjnych adresowany do różnych kategorii sprawców zabójstw. Publikację kończą syntetyczne wnioski z badań.

    Książka przeznaczona dla osób zajmujących się zawodowo resocjalizacją penitencjarną, czyli przede wszystkim może być przydatna pracownikom działów penitencjarnych zakładów karnych różnych rodzajów i typów. W książce zawarto dokładnie omówione wskazania resocjalizacyjne wraz z przykładowymi rozwiązaniami oddziaływań uwzględniających indywidualne predyspozycje i możliwości skazanych (zawarta jest także dokładna prezentacja przypadków).  

   Poza tym adresowana jest do studentów specjalności pedagogika resocjalizacyjna i pedagogika penitencjarna. Zawiera bowiem obszerne omówienie elementów diagnozy resocjalizacyjnej i oczywiście wspomniany projekt oddziaływań resocjalizacyjnych. Ponadto dla studentów tych specjalności wartościowe może być opracowanie dotyczące etiologii zabójstw, zaprezentowany syndrom prehomicydalny a także przegląd integracyjnych teorii kryminologicznych. 

 Spis treści:

Wstęp

1. Wybrane integracyjne teorie przestępczości

1.1. Generalna teoria napięcia Roberta Agnewa (GST)

1.2. Integracyjna teoria regulacji zachowania przestępczego Marco LeBlanca

1.3. Doktryna kryminologii humanistycznej Leona Tyszkiewicza

2. Zabójstwo jako skrajna forma przestępstwa gwałtownego w ujęciu historycznym i prawnym

2.1. Zabójstwo w kontekście historycznym

2.2. Prawna interpretacja zabójstwa

3. Zabójstwo w perspektywie biopsychologicznej i środowiskowej

3.1. Biologia, psychopatologia i osobowość zabójców w świetle literatury

3.2. Środowiskowe czynniki kryminogenne dotyczące zabójstw w świetle literatury

3.2.1. Socjalizacja sprawców zabójstw w środowisku rodzinnym i rówieśniczym

3.2.2. Zaburzenia w zachowaniu a popełnianie zabójstw

3.3. Czynniki sytuacyjne w etiologii zabójstw

3.4. Motywacje sprawców zabójstw

3.5. Integracyjne ujęcie czynników warunkujących popełnianie zabójstw – syndrom prehomicydalny

3.6. Charakterystyka różnych typów zabójstw i wybrane czynniki je determinujące

4. Wybrane zagadnienia dotyczące diagnozy resocjalizacyjnej i penitencjarnej oraz możliwości resocjalizacji sprawców zabójstw

4.1. Diagnoza resocjalizacyjna i penitencjarna – wybrane zagadnienia

4.2. Oddziaływania penitencjarne wobec sprawców zabójstw i możliwości ich resocjalizacji

5. Rozwiązania metodologiczne przyjęte w badaniach własnych

5.1. Usytuowanie podjętej problematyki w teoriach nauk społecznych

5.2. Procedura postępowania badawczego

5.3. Przedmiot i cele badań

5.4. Problemy badawcze i hipotezy

5.5. Zmienne i wskaźniki

5.6. Model metodologiczny badań

5.7. Rodzaj podjętych badań

5.8. Metody, techniki, narzędzia badawcze

5.9. Organizacja i procedura badań

6. Analiza ilościowa uzyskanych wyników badań

6.1. Charakterystyka badanej zbiorowości

6.2. Charakterystyka sytuacji rodzinnej badanych sprawców w kontekście popełnionych zabójstw

6.3. Sytuacja w środowiskach szkolno-rówieśniczych a popełnianie zabójstw

6.3.1. Relacje z rówieśnikami i pozycja w grupach rówieśniczych a popełnianie zabójstw

6.3.2. Relacje z nauczycielami a dokonywanie zabójstw

6.4. Symptomy zaburzeń w zachowaniu i wcześniejszej aktywności przestępczej a dokonywanie zabójstw

6.5. Komponenty kontroli społecznej a dokonywanie zabójstw

6.6. Działania innych osób będące źródłem szkodliwych bodźców

6.6.1. Blokowanie możliwości osiągania pozytywnych celów w życiu

6.6.2. Blokowanie dostępu do pozytywnych bodźców(sytuacje trudne) a dokonywanie zabójstwa

6.7. Dysonans między aspiracjami, oczekiwaniami i faktycznymi możliwościami realizacji celów a dokonywaniem zabójstw

6.7.1. Poczucie relatywnej deprywacji w sferze materialnej

6.7.2. Poczucie relatywnej deprywacji związane ze sferą towarzysko-erotyczną

6.7.3. Poczucie relatywnej deprywacji w zakresie sfery edukacyjno-zawodowej

6.7.4. Subiektywne poczucie możliwości realizacji planów życiowych i respektowanie przysługujących jednostce praw

6.8. Korelaty osobowościowe a popełnianie zabójstw

6.8.1. Zachowania agresywne ustalone na podstawie Skali Agresji Bussa–Durkee (SABD)

6.8.2. Poziom nasilenia cech introwertywnych i ekstrawertywnych ustalonych na podstawie inwentarza EPQ-R

6.9. Czynniki sytuacyjne i motywacyjne związane z popełnionym zabójstwem

7. Analiza jakościowa materiału badawczego oraz wskazania resocjalizacyjne

7.1. Analiza przypadków

7.2. Reprezentacja przypadków w przekroju

7.3. Modelowe ujęcie sprawców zabójstw

7.4. Projekt oddziaływań resocjalizacyjnych wobec sprawców zabójstw

7.5. Możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych uwzględniające modelowe ujęcia sprawców zabójstw z przykładowymi rozwiązaniami resocjalizacyjnymi

7.5.1. Możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych wobec zabójców seryjnych

7.5.2. Możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych wobec zabójców seksualnych

7.5.3. Możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych wobec sprawców zabójstw działających dla zysku w celu zdobycia walorów należących do ofiary (zabójcy ekonomiczni)oraz działających na zlecenie innej osoby

7.5.4. Możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych wobec sprawców emocjonalno-lękowych

7.5.5. Możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych wobec sprawców emocjonalno-agresywnych

Syntetyczne wnioski z badań

Bibliografia

Aneks